Het dialel kruisingsschema
Voor
goed te fokken moet men eigenlijk gebruik maken van een dialel kruisingsschema.
Bij deze
manier maakt men gebruik van meerdere hanen en hennen. Nu is het zo dat de meeste fokkers
wel enkele tomen hoenders hebben. Men fokt dan een groot aantal dieren en zoekt dan erna
de beste uit. Helaas weet men erna niet welke de ouderdieren zijn geweest. Ook een bepaald
percentage dieren valt af door veel voorkomende fouten.
B.v.
eendenvoet, vorktanden, slecht groeiende dieren e.d..
Door een
haan te paren aan meerdere hennen, de eieren per hen apart houden; kan men bepalen welke
hen het beste bij deze haan past.
Andersom
kan men als men een hen met meerdere hanen paart bepalen welk haan het beste vererft.
Als men
uitgaat van 3 hanen en 9 hennen, kan men 3 x 9 = 27 combinaties maken.
Dit zijn er
erg veel. Men kan dan kiezen voor kuikens b.v. 1 maart, 25 maart en half april.
Men plaatst
dan een haan bij 3 hennen ruim voor het fokseizoen en houdt de eieren per hen gescheiden.
Nu legt elke hen andere eieren, b.v een oude hen legt dikkere eieren en ook de kleur en de
vorm verschilt per hen. Ook houdt iedere hen een apart legritme aan. B.v. 3 dagen een ei
en dan een dag overslaan. Deze gegevens kan men gebruiken voor de eieren apart te houden.
Men houdt dan b.v. 14 dagen de eieren apart verwissel dan de hennen van hok en na 10 dagen
kan men weer 14 dagen eieren rapen.
Men heeft
dan ongeveer 10 eieren van een leggende hen. Door
deze eieren en kuikens te merken kan men de ouderdieren herkennen.
Bij mijn
dieren n.m.l. brakels doe ik het volgende: de kuikens worden op de 16e dag de
eerste keer beoordeeld; dit gebeurt als volgt: de kuikens die er het mooiste uitzien
worden het eerste gepakt, de eerste rugveertjes zijn al doorgekomen en vertonen al een
bandtekening. Deze bandtekening varieert. Hiervan maak ik een eenvoudige beoordeling
aangegeven door een getal: b.v. de helft wit een 5. Ook de duidelijkheid van de tekening
en de kamtanding wordt bekeken. Verder worden de kuikens op een klein weegschaaltje
gewogen. Dit wegen ben ik enkele jaren geleden mee begonnen en geeft een indicatie van de
groei. Bij de krielen kan men door het wegen de extra kleine krielen na enkele weken
herkennen. Natuurlijk geven grotere eieren zwaardere kuikens. Maar slecht groeiende
kuikens worden geen toppers.
Dit wegen
doe ik regelmatig, en ook het beoordelen op dingen die opvallen. Mooie kuikens geef ik een x, slechte kuikens b.v. een vorktand een
maar wel een mooie tekening. Na 6 weken gaan de kuikens naar buiten en is er de tijd om de
dieren te ringen. Alleen de beste dieren worden geringd, per jaar gebruik ik 7 hanen en 15
hennen ringen. (Voor zilver en goud. Dit zijn er voor mij meer dan genoeg. Goede hennen
kuikens worden aan mensen die graag enkele kippen willen hebben verkocht.
Als het
tentoonstellingsseizoen is aangebroken zijn er van de jonge dieren meestal 3 hanen en 10
hennen over. Vooral het aantal hennen is beperkt als men aan meerdere tentoonstellingen
wil meedoen. Maar daar kies ik voor.
Na een
bepaalde periode dit kan al in het fokseizoen worden alle gegevens in een
dialelschema opgeschreven en kan men de beste ouderdieren herkennen. Deze dieren worden
aangehouden. Als men uitgaat van 10 fokhennen en men houdt de beste 3 of 4 hennen aan, is
er plaats voor 6 a 7 jonge hennen. Vooral op goede ouderdieren moet men zuinig zijn. Deze
vormen de basis. Als men enkele jaren op deze wijze fokt zullen de resultaten niet
uitblijven. Een ander voordeel is dat de dieren niet meer ineens kunnen terugvallen naar
een slechter niveau. Dit blijkt uit dieren naar andere fokkers gaan en hiermee snel goede
resultaten behalen. Als men dan enkele jaren weer op de oude voet verder gaat daalt de
kwaliteit van de dieren naar het oude niveau en moet men naar toppers zoeken. Het is
natuurlijk ook zo dat men bepaalde combinaties niet moet maken omdat de dieren te sterk
verwant zijn of foktechnisch niet bij elkaar passen.
De eitjes van deze dieren kan men gewoon opeten. Op de hennen met de gouden eieren
is men natuurlijk extra zuinig.
Natuurlijk
selecteert men op deze manier naar goede jonge dieren; m.a.w. mankementen aan jonge
dieren. Problemen die op oudere leeftijd te zien zijn zoals spoorvorming bij hennen of
verkeerde kamvalling en type kan men alleen zien als de dieren volwassen zijn. Stel daarom
aan deze eigenschappen extra hoge eisen voordat men de dieren in de foktoom plaatst.
Met dit
systeem kunnen we dus allerlei % bepalen; het aantal kamfouten of eendenvoeten.. Dit moet
dan per eigenschap. Het beste is vooral de fokproblemen die men heeft op deze manier in
kaart te brengen.
Als men dit
systeem enkele jaren heeft toegepast; hoeft men niet zo nodig een groot aantal kuikens te
fokken; doordat men meer ervaring heeft in het uitzoeken van de beste fokdieren en de
beste combinaties weet. Ook als men een nieuw dier in de stam brengt is spoedig bekend of
dit succesvol is geweest. Bedenk er zijn fokkers die zeggen dat je ongestraft kunt
intelen; met deze manier is dit dan vrij goed te bepalen.
De ervaring
is dat elk dier en ras anders reageren.
J.Sch.